تنبک(تمبک، دمبک، دنبک یا ضَرب) یکی از سازهای کوبه‌ای ایرانی است . این ساز پوستی ، از نظر سازشناسی جزء طبل‌های جام‌شکل محسوب می‌شود که از این خانواده می‌توان به سازهای مشابه مانند داربوکا در کشورهای عربی و ترکیه و همچنین زیربغلی در افغانستان اشاره کرد .

ساختمان

 بدنهٔ تنبک را در گذشته از جنس چوب ، سفال و گاهی هم فلز می‌ساختند ، اما امروزه از جنس چوب می‌سازند . تنبک از قسمت‌های زیر تشکیل شده است :

• پوست
• دهانهٔ بزرگ
• تنه
• پا
• گلویی (نفیر)
• دهانهٔ کوچک (کالیبر)

از حلقه در انگشت هاي وسطي دستان ميتوان با زدن روي پوست دهانه بزرگ چسبيده به تنه و شيار هاي روي تنه با كشيدن حلقه ها اصوات و شيرين كاري هاي متنوع و جالبي اجرا كرد .

پیشینه

قدمت تنبک با نام‌های پهلوی دمبلک و تنبور به پیش از اسلام می‌رسد و بنابر نظر دکتر معیندمبک صورت دگرگون‌شدهٔ همین نام است .

تنبک در چند دههٔ اخیر پیشرفت چشم‌گیری کرده و به عنوان سازی تکنواز و مستقل مطرح شده است . این پیشرفت مرهون تلاش استادان این ساز است ، که در این میان نقش استاد فقید حسین تهرانی به قدری اهمیت دارد که می‌توان از او به‌عنوان پدر تنبک نوازی نوین ایران یاد کرد .

ریشه ی نام

 دربارهٔ وجه تسمیه این ساز ، هنوز یک رای نهایی حاصل نشده‌است . بهمن رجبی معتقداست که نام این ساز در اصل تنبک بوده و تبدیل آن به تمبک به دلیل قلب حرف «ن» ساکن به «م» ، قبل از حرف «ب» است ؛ مثل اتفاقی که در تلفظ واژهٔ «شنبه» می‌افتد . ( تنبک و نگرشی به ریتم از زوایای مختلف نوشته بهمن رجبی ) اما گروهی دیگر اعتقاد دارند که صورت «تنبک» منشاء منطقی نداشته و به همین دلیل به اشتباه در میان مردم رواج یافته است . اما در نوازندگی این ساز از تکنیک‌هایی به نام‌های «تُم» ، «بک» ، «پلنگ» و «ریز» استفاده می‌شود . بنابراین چندان بعید نیست اگر نامگذاری «تمبک» بر اساس همین اسامی صورت گرفته باشد . از دیدگاه زبان‌شناسان واژه Tambourine که در زبان‌های اروپایی برای تمبک به کار می‌رود از واژهٔ تنبور پهلوی وام گرفته شده‌است .

استاد حسین تهرانی

نوازندگان شاخص

• حسین تهرانی
• جهانگیر ملک
• مجید خلج
• بهمن رجبی
• فربد یداللهی
• پژمان حدادی
• بهرام شمس
• امیر بیداریان نژاد
• محمد اسماعیلی
• امیر ناصر افتتاح
• ناصر فرهنگفر 
• آرش فرهنگفر
• داریوش زرگری
• داوود یاسری
• نوید افقه
• مرتضی اعیان
• جمشید محبی
• جهانگیر بهشتی
• داریوش رفیعی
• همایون شجریان

و از قدیمی ها می‌توان از حاجی خان ضرب گیر ، عیسی آقا باشی ، رضاقلی خان نوروزی ، ابوالحسن صبا (معلمِ حسین تهرانی) ، مسعود خان ، شعبان غنایی، مهدی قیاسی، رضا روانبخشو عبدالله دوامی نام برد .